interview

Dyslexie en hoogbegaafdheid

Wat kinderen makkelijk en moeilijk vinden op academisch gebied kan heel erg variëren. Sommigen kunnen moeilijk stilzitten in de klas en hebben moeite met het opnemen van informatie, anderen hebben een talenknobbel en vinden rekenen lastig. En soms heb je kinderen die heel hoog scoren op een intelligentietest, maar toch kampen met ernstige lees- en spellingproblemen.

Als psycholoog/orthopedagoog krijgen we dan te maken met de vraag: maakt het iets uit voor de diagnose van dyslexie wanneer een kind hoogbegaafd is? En voor de behandeling?

Het antwoord op de eerste vraag is simpel: de criteria voor dyslexie zijn voor iedereen hetzelfde! Het is niet zo dat als je bovengemiddeld intelligent bent, je niet tot de zwakste 10% lezers en/of spellers hoeft te horen voor de diagnose dyslexie. Al kun je óók wanneer je buiten die groep valt last ondervinden van lees- en spellingproblemen.

Voor de behandeling van dyslexie kan hoogbegaafdheid wél een verschil maken. Behandelsessies worden sowieso altijd aangepast aan de behoeften, interesses en capaciteiten van een kind. Om hoogbegaafden te begeleiden kan er nadruk worden gelegd op de volgende zaken:

• Zoek samen naar de samenhang in spellingregels en orden deze op een logische manier in een spellingschriftje. Op deze manier wordt het ‘grotere’ plaatje zichtbaar;
• Hierop aansluitend: vermijd het stampen van informatie;
• Laat het kind zijn eigen fouten zoeken en verbeteren, dit vergroot het eigenaarschap in het leerproces;
• Zorg ervoor dat een psycho-educatie over dyslexie ook ingaat op de kenmerken van hoogbegaafdheid.

Wil je meer lezen over dyslexie en hoogbegaafdheid? De Stichting Dyslexie Nederland heeft hier een interessant document over gepubliceerd. Ook raden we het boek Dyslexie als Kans aan voor de nieuwste bevindingen rondom over dit onderwerp en om meer te leren over het ‘dyslectische brein’ in het algemeen.

Meer lezen? Ga hier naar het overzicht met al onze blogs over onderwerpen die we tegenkomen in de dagelijkse praktijk. Van leesplezier tot sociaal-emotionele problematiek, van de mindset theorie tot tips voor ouders en scholen. Én natuurlijk meer BLH’ers die de 5 vragen beantwoorden.

5 vragen aan… Petra en Maaike

Wie lopen er rond op de vestigingen van BLH? Wat is hun specialiteit? En hoe werken ze? Maak kennis met onze medewerkers. Deze keer BLH’ers Petra Spruijt en Maaike Karamati.

Wat zijn je werkzaamheden bij BLH?

Maaike: ‘’De enorme afwisseling in het werk maakt dat iedere dag anders is. De ene dag geef ik dyslexiebehandelingen, de andere dag ben aan de slag met leerlingen met rekenproblemen. Leerlingen met bijvoorbeeld een arrangement hebben al zoveel tegenslagen ervaren dat je eerst vooral werkt aan het zelfvertrouwen.’

Petra: ‘’Ik werk met kinderen die moeite hebben met lezen en spellen en begeleid kinderen die Nederlands als tweede taal leren. Daarnaast behandel ik kinderen vanuit de basis GGZ voor allerlei zaken waar ze tegenaan lopen.’’

Welke creatieve, grappige dingen doe je tijdens de begeleiding?

Petra: ‘’Laatst deed ik met een leerling ontspanningsoefeningen. Een daarvan, de Milkshake (ja, ja, zo heet hij echt), doe je met water. Maar wij besloten dat het met een echte milkshake moest gebeuren. Die hebben we gehaald en het effect was verrukkelijk!’’

Maaike: ‘’De kunst is goed te kijken en te luisteren naar een kind. Dan kom je erachter welke creatieve dingen je kunt inzetten. Voor een meisje dat steeds het whiteboard op school wilde gebruiken, heb ik een mini-whiteboard meegenomen met gekleurde stiften. Het schrijven op haar eigen whiteboard gaf haar zoveel plezier dat die lastige spelling ineens veel minder vervelend was.’’

Wat vind je het belangrijkste resultaat om te halen met leerlingen?

Maaike: ‘’Aan de ene kant word ik blij als kinderen didactisch de sprongen maken die je zo graag met ze wil maken. Aan de andere kant vind ik het nóg belangrijker dat ze meester worden van hun eigen leerproces. Realistische doelen stellen, leren vertrouwen op eigen kunnen en trots zijn op wat je al hebt bereikt.’’

Petra: ‘’Dat leerlingen zich weer zeker gaan voelen over wie ze zijn en wat ze kunnen. En dat leerlingen zich veilig voelen om zich te uiten en fouten durven te maken.’’

Wat is je grootste, grappigste blunder?

Maaike: ‘’Ik heb een jongen begeleid die moeite had met de acceptatie van zijn probleem. En eigenlijk geen hulp wilde uit angst voor de confrontatie. Op een dag pakte ik aan het begin van de begeleiding mijn iPad erbij. Gelijk startte groots een Fortnite-filmpje, wat mijn eigen zoon op mijn iPad bleek te hebben gedownload. Al snel begreep ik dat mijn leerling óók gek is op gamen. We spraken af dat hij iedere keer als beloning de laatste 5 minuten een game-filmpje mocht laten zien. Dat werkte supergoed en was uiteindelijk niet eens meer nodig.’’

Hoe schemert de mindset-theorie door in je werkzaamheden?

Petra: ‘’In de complimenten die ik geef. Deze zijn gericht op de kracht die iemand zelf heeft om verandering tot stand te brengen. Zo is een vraag van mij regelmatig: ‘en hoe heb je dat voor elkaar gekregen?’ Daarnaast is mijn basishouding als psycholoog er een waarbij ik naast het kind ga staan om samen te kijken wat hij/zij nodig heeft om zijn/haar doelen te bereiken. Ook gebruik ik regelmatig het voorbeeld van de leerkuil, waar je eerst in moet om iets te leren voordat het gemakkelijker wordt.’’

Maaike: ‘’ Als kinderen niet in zichzelf geloven is het moeilijk om de zo gewenste groei door te maken. Een talenten-interview doet wonderen. Na afloop zie je kinderen helemaal opgewekt terug naar de klas gaan.’’

Wat vond je zelf vroeger heel moeilijk op school?

Petra: ‘’Slagbal. Dat kon met een plankje of de knuppel. Met de knuppel sloeg ik altijd mis, dus moest ik met het plankje. Een home run zat er ook niet in voor mij, want ik was niet zo’n harde renner. Ik heb daardoor altijd het idee gehad dat ik niet goed in balspellen was. Of, sterker nog, dat ik geen sportief persoon ben. Tot ik mee ging doen met volleybaltoernooien op de Pabo. Aangezien het in eerste instantie vooral voor de lol was lag de druk om te presteren laag en durfde ik het aan. Het bleek dat ik niet onderdeed voor de rest en, ook dankzij mijn medestudenten die bleven vragen of ik mee deed, groeide mijn zelfvertrouwen hierin.

5 vragen aan… Marije Daalhuizen en Marga Goedheer

Wie lopen er rond op de vestigingen van BLH? Wat is hun specialiteit?
En hoe werken ze? Maak kennis met onze medewerkers. Deze keer BLH’ers van het eerste uur Marga Goedheer en Marije Daalhuizen.

Wat zijn je werkzaamheden bij BLH?
Marije: ‘’In de praktijk begeleid ik voornamelijk kinderen met sociaal-, emotionele- en/of gedragsproblemen. Ook zie ik kinderen waarbij er (een vermoeden is van) een stoornis. Sinds ik de opleiding systeemtherapeut volg, betrek ik meer en meer de gezinsleden bij de behandeling. Eigenlijk kan je een kind, met al zijn of haar plussen en minnen, nooit los zien van de omgeving. Ik vind het een groot voorrecht dat ik met kinderen mag werken en hen in mogelijkheden leer denken in plaats van in beperkingen. Helemaal leuk: sinds kort geef ik de training HELD.’’

Marga: ‘’Bijna 11 jaar geleden begon ik als stagiaire mijn BLH-carrière. De plannen om in mijn woonplaats Houten een praktijk te beginnen kwamen snel op tafel. Ik begon met één dag opbouwen, al snel werd het een tweede en inmiddels loopt het zo goed dat collega’s Nynke en Pleuni mij versterken. Ik geef de ONL-dyslexiebehandelingen op scholen in Houten, Zeist en Driebergen. In mijn praktijk begeleid ik leerlingen met dyslexie, dyscalculie, faalangst en studievaardigheden. Ook kids zonder een diagnose geef ik extra ondersteuning bij begrijpend lezen en rekenen. En diagnostisch onderzoek vind ik interessant om te doen, daar lever ik graag een vrije dag voor in!’’

Welke creatieve, grappige dingen doe je tijdens de begeleiding?
Marga: ‘’Ik bedenk superleuke oplossingen voor kinderen die (écht) een hekel hebben aan lezen. Bijvoorbeeld songteksten lezen. Dan kijken we eerst het nummer met de videoclip op YouTube en daarna lezen we de tekst. En natuurlijk kiezen kinderen zelf hun favoriete nummer dat we gaan luisteren en lezen.’’

Marije: ‘’Creativiteit is niet per se alleen tekenen en knutselen. Maar juist iets nieuws doen, iets nieuws vinden of iets nieuws zien. Creativiteit zit in elk kind, ze moeten alleen de ruimte voelen om creatief te durven denken. Laatst vertelde een leerling erg van de natuur te houden. Dus wij -huppakee- lekker naar buiten. Soms gaat het praten ook makkelijker als je iemand niet steeds aan hoeft te kijken.’’

Wat vind je het belangrijkste resultaat om te bereiken met leerlingen?
Marga: ‘’Zelfvertrouwen! Vertrouwen op hun eigen krachten en talenten. Die hebben ze stuk voor stuk. Natuurlijk is het fantastisch om te zien als leerlingen betere cijfers halen, maar als ze dat aan andere factoren wijten dan aan zichzelf heb je je doel gemist.’’

Marije: ‘’Het resultaat vind ik minder belangrijk dan het proces zelf. Om de bergtop te bereiken, moet je eerst goed leren klimmen. Een slippertje hier en een valpartij daar hoort er zeker bij. Dat maakt juist dat je de volgende keer beter weet hoe je moet klimmen. Daarom is fouten maken en herhaling superbelangrijk! Ik stel met kinderen doelen op die gaan over het ‘klimmen’; proces-doelen dus. Geweldig om te zien hoe motiverend het is voor kinderen om te zien in hoeverre hun inspanning effectief is geweest op de weg naar hun doel en hun bergtop.”

Hoe schemert de mindset-theorie door in je werkzaamheden?
Marga: ‘’De ‘leerkuil’! De plaat van de leerkuil is o-zo herkenbaar voor kinderen: dat je bij het leren van nieuwe, moeilijke dingen soms door een heel, heel, heel diepe, uitzichtloze kuil moet om de eindstreep te halen. Maar juist dapper dwars door die kuil gaan is zo leerzaam! Zodra een leerling weer voor een kuil staat, er bijna invalt óf er al middenin zit pak ik de plaat erbij. Samen kijken we hoe we weer uit het dal komen. Wat heb je nodig en wat moet je doen om te leren wat je wilt leren? De groeimindset in actie!”

Marije: ‘’Het aanleren van de groeimindset vind ik ontzettend belangrijk in de begeleiding. Ik praat daarom zo veel mogelijk in groeitaal. ‘Hier liggen voor jouw mogelijkheden om te groeien” klinkt toch heel anders dan “hier ben je gewoon niet goed in. Punt.’ Als kinderen heel jong zijn vinden ze het fantastisch om nieuwe dingen te leren en fouten te maken. Zoals kleintjes die letterlijk met vallen en opstaan leren lopen. Maar op de een of andere manier verdwijnt dit vaak als kinderen ouder worden. Ze willen perfect zijn. En worden (daardoor) soms faalangstig of zelfs depressief. Juist daarom ben ik zoveel bezig met de mindsettheorie. Ik vind het enorm belangrijk om kinderen zelfinzicht, zelfvertrouwen en een goed gevoel mee te geven over zichzelf en hun eigen capaciteiten.”

Wat vond je zelf vroeger heel moeilijk op school?
Marije: ‘’Ik was verlegen en vond het doodeng om mijn vinger op te steken in de klas. Wat als ik een fout antwoord gaf en de juf boos zou worden? En dan ging ik mezelf ook nog eens vergelijken met andere kinderen. Ik maar denken dat ik dat allemaal toch niet kon… Jammer dat ik de groeimindset toen nog niet kende, ik zou er veel baat bij hebben gehad!’’

Marga: ‘’Op de middelbare school had ik vreselijke faalangst bij presentaties en spreekbeurten. Daar zo staan voor de klas met alle ogen op je gericht, brrr… Eigenlijk knaagde dit op de universiteit ook nog wel. Uiteindelijk deed ik het altijd. En ging het natuurlijk prima. Hoewel ik er stiekem nog steeds niet van houd, heb ik door die succeservaringen wél mooi geleerd dat ik het prima kan!’’